ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΝΤΗΣ

ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ

Ι

Είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας,

είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας.

ΙΙ

Αυτή η κούκλα με το κομμένο χέρι,

που κρεμάστηκε στο παράθυρο

του γκρεμισμένου σπιτιού,

ποιο παιδάκι ήθελε ν’ αποχαιρετήσει,

σε ποιο παιδάκι σύρθηκε ως το παράθυρο

ν’ ανεμίσει το χέρι και της το ’κοψαν;

III

Τι γρήγορα που κατάλαβε αυτό το καλοκαίρι

πως ήταν περιττό

και τα μάζεψε κι έφυγε στις μύτες των ποδιών

IV

Ανασήκωσε την πλάτη

κι απόσεισέ τους, Πενταδάχτυλέ μου,

ανασήκωσε την πλάτη

κι απόσεισέ τους

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ

—Τη θλίψη σου, παππούλη μου, καταλαβαίνω, μα

αυτές τις μπότες σου τις λασπωμένες

τι τις φυλάς τόσο πολύτιμα;

Να τη φιλήσεις έμεινε

τη λάσπη που παρέμεινε.

Τουλάχιστο δεν τις ξεπλένεις;

Σε βλέπω και λυπάμαι έτσι που μένεις

και ξεχασμένος τις κοιτάς ώρες πολλές.

—Να τις ξεπλύνω, γιε μου; Τι μου λες!

Μ αυτές είν τις αγαπημένες

που πότισα πορτοκαλιές

για τελευταία φορά.

Η λάσπη τους είναι του Μόρφου χώμα

που σαν να πρόβλεπε τον χωρισμό

όσο περσότερο μπορούσε κόλλησε και μένει ακόμα.

Τις μπότες μου, παιδάκι μου, θα καθαρίσω

όταν στου Μόρφου το περβόλι μου

θα πάω ξανά να το ποτίσω.

ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΣ ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ

Μνήμη Χρίστου Γαβριηλίδη

Και τώρα τι θα γίνει μ’ εκείνο τον γέρο πρόσφυγα

που τον απαντούσα πριν κάθε μέρα στη στάση

να περιμένει το λεωφορείο για του Μόρφου

και ν’ ανάβει συνέχεια τσιγάρα να περάσει η ώρα,

και που σήμερα δεν ήταν εκεί,

και που χτες δεν ήταν εκεί,

και που δε θάν’ ξανά εκεί;

[Άτιτλη στιγμή]

Ποιος μας κομμάτιασε τη συνέχεια

ποιος μας τεμάχισε τις ώρες,

ποιος μας διέσπασε τις στιγμές;

ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΠΟΙΟΣ ΠΡΟΔΩΣΕ

Την Άνοιξη ποιος πρόδωσε

νησί μου περιστέρι

στην Άνοιξη ποιος τόλμησε

και σήκωσε το χέρι

Την Άνοιξη ποιος σταύρωσε

νησί μου κυπαρίσσι

κι έγειρε και σταμάτησε

η Ανατολή στη Δύση

Τόσο καημό μου φόρτωσαν

και πώς να τον σηκώσω

τέτοιο μαχαίρι στην καρδιά

πώς να το ξεκαρφώσω

Οι μάνες κλαιν τους που ‘χασαν

και ποιοι να τους τούς δώσουν

αλλά δεν τους απέμειναν

μαλλιά να ξεριζώσουν

Καρδιά που πριν δεν λύγιζες

πώς τόσο πια λυγίζεις

καρδιά που δεν μ’ απέλπιζες

πώς τόσο μ’ απελπίζεις

ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗ ΜΟΡΦΟΥ

Η πιο καλή γειτόνισσα

η Παναγιά είν' η Χρυσοζώνισσα.

Στο τόσο δα σπιτάκι της κλεισμένη

όποτε πας θάν' πάντα μέσα να προσμένει

να της άνοιξης την καρδιά σου

τη λύπη να της πεις και τη χαρά σου

κι' απ' το παλιό της πίσω το μανουάλι

να γνέφει «ναι» με το κεφάλι.

Ένα την έχει μοναχά πάντα στενοχωρήσει

που δε μπορεί ένα καφεδάκι να σου ψήσει.

Και τις ζεστές του Αυγούστου νύχτες

που δε λέει πια να πάρει τ' αγεράκι

βγαίνει κι' Αυτή με μια καρέκλα στο σοκάκι

και τα κουτσομπολιά των άλλων τα τρελά

τ ακούγει και κρυφά-κρυφά γελά.

Ώσπου με το «άντε για ύπνο πια κ' είν’ η ώρα περασμένη»

σηκώνεται κι η Παναγιά

και παίρνει τη καρέκλα της και μπαίνει. 

ΜΟΡΦΟΥ

             Στη γυναίκα μου

Κι' όταν στον τρύγο της πορτοκαλιάς

άγουρα στα περβόλια κοριτσόπουλα ανεμίζουν

φωνές και γέλια τσιριχτά κι' αγάπης ρίγος

κι' απ' των πορτοκαλιών τον τρύγο είναι πιο τρύγος

ο τρύγος ο κλεφτός της αγκαλιάς,

οι πρώτες της αγάπης μας αυγές πώς ξανανθίζουν,

οι δεκατρείς του Απρίλη πώς ξαναγυρίζουν!

ΣΤΙΓΜΕΣ

Τζ’ έγιώ παραμονήμ παναϋρκού στου Μόρφου

να τραουδώ «Ρα Μορφιτού,

που μ' εκαμες τζ' επέλλανα για δκυό βυζιά του κόρφου».

                   (Και τότ’ εν ειναλίη Κύπρω…   1974)

ΠΑΠΑΡΟΥΝΕΣ ΣΤΑ ΠΕΡΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΜΟΡΦΟΥ

Αναπολώ εκείνο τ' Απριλιάτικο πρωινό

που σας αντίκρισα ξαφνικά

κόκκινο χαλί πέρα για πέρα,

from wall to wall,

που κλέψατε την παράσταση απ' τις πορτοκαλιές και τους ανθούς.

                                      (Επί σφαγήν  1985)

ΔΕΥΤΕΡΟ ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ

(Απόσπασμα)

θ

Μητέρα, διαισθάνομαι πως το γράμμα μου άρχισε να διασπάται,

διαισθάνομαι πως η συνοχή που επεδίωξα άρχισε να διασπάται,

πως η δομή που ήλπιζα άρχισε να διασπάται

σαν τις κουρασμένες τετράδες των μαθητικών παρελάσεων

όταν προσεγγίζουν το τέρμα

που λεν «ουφ» και ξεκουμπώνουν τα κολάρα

και «επιτέλους»

και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα καθημερινά

και σπεύδουν να επανέλθουν το ταχύτερο στα συνήθη.

Κι η αλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η συνοχή,

κι η αλήθεια είναι πως τι χρειαζόταν η δομή,

πώς θα διασωζόταν η δομή,

πώς θ’ άντεχε η δομή,

πώς θ’ άντεχε η συνέπεια,

πώς θ’ άντεχε η ακολουθία,

πώς θ’ άντεχε ο ειρμός,

που, όπως είπα, έρχεται ο τυχών απροειδοποίητα κι ανοίγει την πόρτα,

που έρχονται απροειδοποίητα κι ανοίγουν την πόρτα

και μου τα πετάν ανάκατα μέσα,

που ξανάρχονται απροειδοποίητα και ξανανοίγουν

και διαδίδεται η είδηση

κι έρχονται κι άλλοι κι άλλοι

και συνωθούνται;

Εγκαταλείπω τη συνοχή, μητέρα,

εγκαταλείπω τη δομή, μητέρα,

εγκαταλείπω τη συνέπεια,

δεν μπορεί να υπάρξει συνέπεια

έτσι που τώρα μιλώ για λογαριασμό όλων

και τώρα για δικό μου,

έτσι που τώρα είμαι όλοι

και τώρα είμαι μόνος,

έτσι που τώρα διαχωρίζομαι πλήρως

και τώρα ενούμαι* πλήρως,

και τώρα ταυτίζομαι πλήρως,

σαν το μικρό τρελό κλαδί της λυγαριάς

που τη μια στιγμή αποσπάται και λυγίζει εδώθε,

και λυγίζει ενάντια εδώθε

μέσ’ στις τσιριξιές και τα χειροκροτήματα των σπουργιτιών,

τριγυρισμένο απ’ τις τσιριξιές και τα χειροκροτήματα των σπουργιτιών,

και την άλλη στιγμή σμίγει στην κατεύθυνση των λοιπών,

και την άλλη στιγμή σμίγει στην υπακοή τους,

σμίγει στην ενότητά τους

και δεν διαφωνεί

και «τ’ είχαν και τσίριζαν τα σπουργίτια;»

και «τ’ είχαν και χειροκροτούσαν τα σπουργίτια;»,

σαν το μικρό τρελό πουλί

που ξαφνικά ξεκόβει και λες αλλού τραβά,

και λες σίγουρα αλλού τραβά

και μπράβο του,

μα ίδια ξαφνικά ύστερα πίσω τρεχάλα να φτάξει τ’άλλα,

ύστερα πίσω αγωνία να φτάξει τ’ άλλα,

κι εσύ δεν ξέρεις πια

αν έστω κι απ’ αυτή τη δειλή μεταμελημένη απόπειρα

βγήκε κάτι

ή αν χειρότερα τώρα.

ΤΡΙΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ

Την περιμέναμε μέσ’ απ’ τους καπνούς
και τις φλόγες της κοιλάδας των Κέδρων,
Την περιμέναμε απ’ το ξάγναντο του Τρίπυλου,
την περιμέναμε βουτηγμένοι ως το λαιμό
στη θάλασσα της Κερύνειας,
συγκρατούσαμε το ξεψύχισμά μας να μας προφτάξει.

Φυλλομετρούσαμε την Ιστορία της.
Φυλλομετρούσαμε σαν ευαγγέλιο την Ιστορία της
-«να εδώ κ’ εδώ κ’ εδώ»-
και την περιμέναμε,
κι «όχι, δεν μπορεί να μην έρθει», λέγαμε
κι «όχι, δεν γίνεται να μην έρθει», λέγαμε
κι όπου να’ ναι άκου την με τους Σπαρτιάτες της
και τα «Υπό σκιάν» και τα «Μολών λαβέ» και τον «Αέρα»,
κι όπου να’ ναι άκου την!

Και πραγματικά μια νύχτα έφτασε το μήνυμα πως η Ελλάδα ήρθε.
Τι νύχτα ήταν εκείνη, μητέρα,
τι αντίλαλος ήταν εκείνος,
τι βουητό ήταν εκείνο που σάρωσε το νησί!
Αγκαλιαστήκαμε κλαίγοντας και πηδούσαμε
και φιλιόμαστε και νοιώθαμε ρίγη να μας περιλούουν
και τα στήθια μας φούσκωναν να διαρραγούν
κ’ η καρδιά μας χτυπούσε να της ανοίξουμε να βγει.
οι χαροκαμένοι ξέχασαν τα παιδιά τους
και τους αδελφούς και τους πατέρες
κ’ έκλαιγαν για την Ελλάδα πια,
κ’ έχασκαν μ’ ένα γελόκλαμα.
Κ’ έλεγαν οι δάσκαλοι «Είδατε;»
Και λέγαμε όλοι «Είδατε;»

Ώσπου την άλλη μέρα πέσαμε ως το βυθό
ώσπου την άλλη μέρα πέσαμε πέρα απ’ το βυθό,
ώσπου την άλλη μέρα βούλιαξε το Τρίπυλο,
ώσπου την άλλη μέρα πισωπάτησε
σιωπηλό το Τρόοδος να βρει βράχο να καθίσει,
ώσπου την άλλη μέρα γούρλωσε τα μάτια η Αίπεια,
ώσπου την άλλη μέρα γούρλωσαν τα μάτια οι Σόλοι και το Κούριο
κ’ οι αγχόνες της Λευκωσίας
γιατί η Ελλάδα δεν ήρθε,
γιατί ήταν ψεύτικο το μήνυμα,
ψέμα η Ελληνική μεραρχία στην Πάφο,
γιατί μας είπαν ψέμα οι ουρανοί και ψέμα οι θάλασσες
και ψέμα τα χελιδόνια και ψέμα η καρδιά
και ψέμα οι Ιστορίες μας,
ψέμα, όλα ψέμα.
Είχε λέει, άλλη δουλειά η Ελλάδα,
κάτι πανηγυρισμούς,
κ ήμαστε και μακριά και δεν μπορούσε, λέει,
λυπόταν, δεν το περίμενε,
ειλικρινά λυπόταν,
ειλικρινά λυπόταν πάρα πολύ.

Κ’ οι δάσκαλοί μας έσκυψαν ντροπιασμένοι,
και τα «Εγχειρίδια» έσκυψαν ντροπιασμένα
κ’ οι δάσκαλοί μας τρέμουν τώρα πια,
και τα «Εγχειρίδια» τρέμουν τώρα πια
όσο πλησιάζουν τα περί Θερμοπυλών και τα περί Σαλαμίνος…

Δεν κάνω ποίηση, μητέρα,
έχω αντίγραφα.

…/…

Μητέρα θυμάσαι τον ουρανό

πούχαμε δεμένο κόμπο στο μαντήλι;

Μας τον πήραν οι ταχυδακτυλουργοί, μητέρα

Έτσι όπως πριν την μπάλα μεσ' απ' το κουτί.

Θυμάσαι το ρυάκι πού 'πλενε τα πόδια μας,

θυμάσαι το ρυάκι που του πλέναμε τα πόδια,

θυμάσαι τις λευκές κραυγές στη χαράδρα;

Θυμάσαι τις φλυαρίες που ράμφιζαν τη ρόγα της αυγής,

θυμάσαι τους ψιθύρους που μηχανορραφούσαν την άνοιξη,

θυμάσαι τα περιστέρια πού 'σκυβαν μεσ' στον ήλιο

να πιούν νερό στη χούφτα του,

θυμάσαι τ' όνειρο που κυλούσε κι έφευγε απάνω απ' τις

φτερούγες τους,

θυμάσαι τ' όνειρο που κρεμόταν κάτω απ' το λαιμό τους,

τ' όνειρο που σκαρφάλωνε στις σημαίες τους;

Τώρα οξειδώθηκαν όλα μέσα μας, μητέρα,

τώρα σκέβρωσαν όλα μέσα μας.

ΟΛΟΙ ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ...

Όλοι εμείς που γράφουμε στίχους,

όλοι εμείς το διαμπερές τραύμα της Γης,

λευκοί και μαύροι και κίτρινοι,

«ανεπτυγμένοι» και «υπανάπτυκτοι»,

πλούσιοι και φτωχοί,

που τους γράφουμε απάνω στο χιόνι,

που τους γράφουμε απάνω στην άμμο,

απάνω στον ήλιο, απάνω στη βροχή,

απάνω στο πεζοδρόμιο,

απάνω στους χαρταετούς της καρδιάς μας,

απάνω στα υπόγεια της καρδιάς μας,

στα σαλόνια και στις σοφίτες,

με πέννα και με κάρβουνο,

όλοι εμείς που γράφουμε στίχους,

που εξακολουθούμε να τους γράφουμε στον ανοιχτό πίνακα,

που εξακολουθούμε να τους γράφουμε στον υπαίθριο πίνακα,

με τις κιμωλίες μας στεγνές ή βρεγμένες,

που εξακολουθούμε να τους γράφουμε με το αίμα μας,

σε μια παντιέρα που δεν τη γνωρίσαμε ακόμα,

σε μια παντιέρα που την ψάχνουμε ψηλαφητά μες στους αιώνες,

σε μια παντιέρα που μας αποκρύβεται

για να μην τελειώσει,

που μας ξέρει και αποκρύβεται

για να μην την παρατήσουμε,

σε μια παντιέρα που δεν τη βλέπουμε

μα σφιγγόμαστε γύρω της,

που δεν τη βλέπουμε μα κρεμαζόμαστε απάνω της,

που δεν ξέρουμε αν υπάρχει μα δεν το συζητάμε.

Όλοι εμείς που γράφουμε στίχους

μπροστά στο φεγγάρι ή στο εχτελεστικό απόσπασμα

κι ανακυκλωνόμαστε και δεν εκλείπουμε

απ’ τον Όμηρο ή και πιο πριν ή και πάντα

μέχρι τον τελευταίο μας άσημο,

όλοι εμείς –τι σύμπτωση!

Χωρίς καμιά προσυνεννόηση,

χωρίς καμιά προεπαφή!

Τι παράξενη σύμπτωση, αδερφοί μου!

ΈΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ

Ελάχιστοι μας διαβάζουν,

ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας,

μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι

σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά,

όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά.

ΘΕΜΑ ΓΙΑ ΔΙΗΓΗΜΑ

Τέσσερα ξιπόλητα παιδιά

ήρθαν να δουν τη μητέρα τους στο Νοσοκομείο.

Είναι γύρω απ’ το κρεβάτι της.

Και δεν μιλούν.

Τι να πουν; Δεν ξέρουν τι να πουν. 5

Μιλά εκείνη. Μιλά διαρκώς εκείνη.

Και τα ρωτά και τα ρωτά

χωρίς να περιμένει απάντηση

και τους πασπατεύει τα κεφάλια.

Έπειτα τους δίνει τέσσερις καραμέλες 10

που της τις πρόσφερε χτες μια άλλη άρρωστη

και τις φύλαξε

(Της είχε πει: «Μπορώ να πάρω τέσσερις;»).

Όταν χτύπησε το κουδούνι τα παιδιά έφυγαν,

τα δυο μεγάλα έσερναν τα δυο μικρά κι έφυγαν. 15

Ξιπόλητα καθώς ήταν, σιωπηλά καθώς ήταν,

έφυγαν σα γατάκια.

Μα δεν έφυγαν αμέσως απ’ το Νοσοκομείο,

έμειναν πολλή ώρα ακόμα στην αυλή.

Κι η μητέρα όλο και ρωτά τις νοσοκόμες 20

αν τα βλέπουν απ’ το μπαλκόνι,

όλο και ρωτά.

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΣΤΟ ΤΖΑΜΙ

Πολύ μ’ απασχολεί αυτό το κορίτσι

που ακούμπησε τ’ απόγεμα

το πρόσωπο στο τζάμι

και κάρφωσε το βλέμμα στον δρόμο

χωρίς να βλέπει,

και προσήλωσε την προσοχή στον δρόμο

χωρίς να προσέχει.

ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ

Πώς καταντά, παιδί μου, αυτή η ζωή

στα χέρια μιας πολυκατοικίας.

Τι σύμφυρμα, τι παρδαλός συνωστισμός

ανθρώπων που συναπαντιένται στις σκάλες

και στους ανελκυστήρες βιαστικοί,

με το τσιγάρο στο στόμα,

συνοφρυωμένοι*, πολυάσχολοι,

χωρίς χαιρετισμό, χωρίς χαμόγελο,

χωρίς γειτονικό δεσμό.

Οι αρχιτέχτονες κι οι Ουγγαρέζες ορχηστρίδες*

κι οι χτηματομεσίτες κι ο παιδίατρος

και το προσωπικό του Εμπορικού Επιμελητηρίου.

Τελοσπάντων…

[Άτιτλη στιγμή]

Γιατί τόσα Μνημεία στον Άγνωστο Στρατιώτη

κι ούτ’ ένα στον Άγνωστο Άνθρωπο;

Εμείς πού θα βάνουμε τα στεφάνια μας;

ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΙΚΑΡΙΔΗΣ

Όταν διάβασα την ιστορία σου

το βράδι είχα πυρετό.

ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΑΤΑΤΣΟΣ

Εμείς; Τι είμαστε εμείς;

Μπορεί να το διαβάσουμε με θλίψη (πολλή; Καλά, πολλή),

μπορεί να το συζητήσουμε με πόνο (αν και πόσο καιρό κι αυτό;),

μπορεί –οι πιο ευαίσθητοι– να τ’ αγρυπνήσουμε

(αν και πόσες νύχτες;),

μα τίποτ’ άλλο.

Όλα τ’ άλλα είν’ της μητέρας του παιδιού.

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΤΣΗΣ

Απλώστε την ομίχλη

μην πέσει σήμερα στα στάχυα του

η αναπόφευχτη χαρά των κορυδαλλών.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ

Εκείνο τ’ «όχι» δεν το επανέλαβε η ηχώ,

ήταν πολύ βαρύ για να το μεταφέρει.

ΠΡΟΣ ΚΑΛΒΟ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ)

Επανάλαβε εκείνο το «ωραία και μόνη»,

επανάλαβε εκείνο το «ωραία και μόνη».

Οι φοβερές μέρες του Δεκέμβρη του 1963

στη Λευκωσία

Τόσα χρόνια αναζητούσαμε θέματα.

Να τα, λοιπόν, τώρα!

Να που όταν, επί παραδείγματι,

πήραν τον σκοτωμένο

απ’ τ’ αντικρινό οικόπεδο

δεν πρόσεξαν την τσάντα με το πρόγευμα

που του είχε ετοιμάσει η γυναίκα του

και παρέμεινε.

Ένα τουρκάκι στο Κιόνελι το 1966

Μ’ ενδιαφέρει αυτό το χαμόγελο του μικρού παιδιού

που τ’ αγνοήσαμε και μας ανέμισε

ένα χεράκι χελιδόνι,

που τ’ αντιπαρήλθαμε και μας ανέμισε

ένα χεράκι γιασεμί.

[Άτιτλη στιγμή]

Με μια καρδιά που άλλα της λες

κι άλλα καταλαβαίνει.

ΝΥΧΤΕΣ

Καλά, θ’ απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου

η μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι,

και θα μπορέσεις ύστερα να πας

σε κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.

Όμως όταν τελειώσουν όλα

τα θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,

και πουν οι φίλοι καληνύχτα,

και πρέπει να γυρίσεις πια στο σπίτι, τι θα γίνει;

Το ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη

σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια,

Θα ‘σαι μονάχος.

Και τότες θα λογαριαστείτε.

Θες ή δε θες θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε.

Θα ‘σαι μονάχος

κι ανυπεράσπιστος απ’ τα θέατρα και τα κέντρα,

κι απ’ τη δουλειά σου και τους φίλους.

Σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.

Θά ‘ρθεις, δεν γίνεται. Είν’ τόσο σίγουρη γι’ αυτό, και περιμένει.

Είναι στο σπίτι και σε περιμένει.

ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Πόσο μικροί είμαστε, παιδιά,

όσο κι αν κάποτες φαινόμαστε μεγάλοι,

από τα πόδια ως το κεφάλι,

μυαλό, κορμίν, αισθήματα, καρδιά.

Με τόση δα χαράν αναγαλλιάζουμε,

με τόση ελπίδα φτερουγάμε,

λατρεύουμε τον κόσμο για το τίποτα

και για το τίποτα μισάμε.

Τώρα σχεδιάζουμε την πιο σκληρήν εκδίκηση

και λέμε τι θα κάνουμε και λέμε

και να την άλλη τη στιγμήν αγνώριστοι

κλαίει ένα παιδάκι στη γωνιά και κλαίμε.

Σωρούς όνειρα πλάθουμεν ατέλειωτους,

να ρίξουμε τ’ αστέρια στην ποδιά μας,

μ’ αν τύχη και τα βρούμε ξάφνου ανάποδα

δεν μας πειράζει να καθήσουμε στ’ αυγά μας.

Στ’ αυγά μας κι’ όμως έτοιμοι οι λεβέντηδες.

Μια τόση προοπτικούλα να προβάλη

κι’ αρχίζουν να φουντώνουν πάλι τα όνειρα

και νάτο σκώνεται τ’ ανθρώπινο κεφάλι.

Πόσο μικροί είμαστε, παιδιά,

όσο κι’ αν κάποτες φαινόμαστε μεγάλοι.

ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗ

Δεν ξέρω πως έγινε

και περιπλεχτήκαμε τόσο πολύ

με τόσες σκέψεις κ’ έγνοιες και προβλήματα

που να μη μπορούμε πια

να πάρουμε ένα σπόγγο

και να τα σβήσουμε λίγη ώρα

απ’ τον πίνακα του κουρασμένου μας μυαλού.

Δεν ξέρω πως αυτό το μυαλό

δεν έχει πια πόδια ν’ απλώσει στην ανάπαυση,

δεν έχει στενά παπούτσια να πετάξη

μ’ ανακούφιση το βράδυ μακρυά,

δεν έχει βλέφαρα να κλείσουν τα μάτια του,

δεν έχει στόμα για χασμουρητό.

Εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο

το κρατάν άγρυπνο και τ’ ανακρίνουν οι αστυνομικοί

με το ηλεχτρικό φανάρι καρφωμένο στο πρόσωπό του.

Όλα μπορούν να υπάρξουν,

η θάλασσα μπορεί να υπάρξη

κι όμως εμείς δεν μπορούμε

να καθήσουμε στο βράχο

και να την κυτάξουμε σαν πριν

πλατειά, χωρίς αιχμή, χωρίς σκέψη.

Όλα μπορούν να υπάρξουν

κι όμως εμείς δε μπορούμε πια να συγκεντρωθούμε

σε μια κάποια μικρούλα, νοσταλγημένη ανάπαυση.

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΤΑΠΕΙΝΗΣ ΖΩΗΣ (1954)

ΑΝΑΠΟΔΙΕΣ

Ήρθαν, παιδάκι μου, ανάποδα όλα

κι αντί μεγάλος βγήκες μικρός,

τόσο που ακόμα κι’ αυτός ο Ντίνος

τώρα ειν’ καλήτερός σου κι εκείνος.

Αντί να κάνης αυτό και το,

όπως λογάριαζες στα όνειρά σου,

έβανες όλα τα δυνατά σου,

κ’ έκανες ένα μηδενικό.

Δεν λέω πως ήταν υπερβολές σου,

πιστεύω μάλιστα σοβαρά

πως αν δεν ήταν οι αναποδιές σου

θα διακρινόσουνα μια χαρά.

Μα πως να πείσης το πλήθος τ’ άπειρο

πως η ειμαρμένη σ’ έβγαλε ανάπηρο;

Κι αν πης ακόμα πως δεν σε νοιάζει

τι λέει ο κοσμάκης και πως δικάζει,

ούτε κι ο δάσκαλος του χωριού σου

-πρώτος ινβέντορας του «μυαλού» σου-

ή οι πιο αμετάπειστοι θαυμαστές σου:

φίλοι, αγαπούλες, συμμαθητές σου,

αν πης δεν έχεις να δώσεις λόγο

σ’ όσους προχώρησαν παρακάτω

κ’ έλεγαν ότι η μικρή μας νήσος

εσένα χρόνια θα πρόσμενε ίσως,

όμως του γέρου αγαθού πατέρα σου

που έτσι κατάπληχτο χτες τον είδες

ξέρω πως θάδινες -τι δεν θαδινες-

να μην του διάψευδες τις ελπίδες.

ΕΞΙΣΩΣΗ

Μπορεί κάποια φορά

νάχε μεγάλη διαφορά

μπορεί μια τέτοια εξίσωση νάταν γελοία

την εποχή που σπούδαζες στην Ιταλία

αγάπη και φιλοσοφία

Μα τώρα πια…

Μα τώρα πια…

Ποιος να σου τόλεγεν, αλήθεια, και να πίστευες

πως τα «προσόντα» σου θ’ αχρήστευες

σ’ αυτή τη Λευκωσία τους την ασήμαντη

την ξέβαθη λιμνούλα την ακύμαντη,

πως θάρχονταν μια μέρα που

-όπως είχες σκεφτή για τον παππού-

για εσένα που καυχόσουνα

να δείξης και να κάνης

θάταν πια το ίδιο στα εικοσιέξη σου

να ζης ή να πεθάνης.

ΔΙΑΛΕΞΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

Μικροί άνθρωποι

στις μεγάλες αίθουσες

φροντίζουν να μιλούν

για ό,τι πιο πολύ δεν ξέρουν.

Και τους ακούν με θαυμασμό

άλλοι μικρότεροί τους

και τους χειροκροτούν.

Μια τρομερήν αντήχηση

κάνουν τα κούφια χέρια που χτυπούν

των κούφιων

γιατί όλη εκείνη η κούφια απέραντη αίθουσα

έχει επίτηδες χτιστή

μ’ ηχητική πολλή

κατάλληλη για τα μικρά χειροκροτήματα.

ΟΙ ΓΡΑΜΜΕΣ

Ολόγυρα συγκλίνουν οι γραμμές.

Κλωστές αράχνης αποπνιχτικές οι δρόμοι,

τα Τούρκικα σοκάκια τα στενά.

Δεν θα μπορέσουν, βέβαια, να σε σώσουν

Της Νομικής σου η τόμοι,

η πλούσια διαλεχτή σου βιβλιοθήκη

που όσο κι’ αν δεν σου χάρισε τη νίκη

ακόμα την προσέχεις σαν παιδάκι

μήπως και μπη κάνα σαράκι.

Από τις στέγες, τις γωνιές ,

προβάλλουν οι γραμμές,

πυκνές, πολλές, αμέτρητες,

ευθείες, καμπύλες, τεθλασμένες,

όσων ειδών ποτές δεν είδες,

όσες δεν ήξεραν οι Ευκλείδες,

όλες τους στον σκοπό τους ενωμένες

κ’ υπάκουες σε μιαν αόρατην αράχνη

που νοιώθεις να σιμώνη και ν’ αδράχνη

κυριαρχική, συντριπτική.

Στόχος της το έντομό σου.

Από την λαιμαργία αλλοιθωρισμένα

τα κόκκινα της μάτια καρφωμένα

απάνω σου.

Ξέρεις οριστικά

πως δεν θα της ξεφύγης

μα το έχεις συνηθίσει πια.

Κι είναι προς πίστη σου ασφαλώς

αυτή η γοργή προσαρμογή

γιατί ήταν τόσο ξαφνικό που είχες ξυπνήσει κ’ είχες βρη

μετά από τέτοια προοπτική

τον «εύελπιν» εαυτό σου Καρυωτάκη.

Μονάχα που πικραίνεσαι λιγάκι

γιατί και στους χειρότερους καιρούς

ούτ’ υποπτεύθηκε ποτές η φαντασία σου

πως θα σου γίνονταν μια μέρα

Πρέβεζα ανηλεή η Λευκωσία σου.

ΜΑΤΙΑ

Στον κόσμο αυτό τα μάτια είναι,

τίποτ’ άλλο δεν είναι.

Όπου ομορφιά και ζωγραφιά

τα μάτια έχουν τη χάρη,

μάτια τον ήλιο χαίρονται

και μάτια το φεγγάρι,

τα μάτια σκύβουν ντροπαλά

στις άσπρες τις ποδιές

κι αυτά τα μάτια τα τρελλά

σμίγοντας σμίγουν τις καρδιές.

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Λοιπόν, έτσι ή κι’ αλλοιώτικα

το πέρασες το καλοκαίρι.

Δεν χρειάζεται μεγάλα πράματα

κ’ εσύ κοντά στους άλλους να περάσης,

μεσ’ στον συνωστισμό του δρόμου,

ένα καλοκαιράκι του Θεού.

Όμως με τον χειμώνα τι θα γίνη

που νάτος μάζεψε τα πρώτα σύγνεφά του

και μήνυσε πως έρχεται;

Πολλή χαρά, παιδί μου, χρειάζεσαι

για να περάσης τον χειμώνα.

Και δεν την έχης τη χαρά αυτήν εσύ.

ΕΙΝ’ ΛΙΓΟ ΝΑ ΠΡΟΣΜΕΝΗΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ

Είν’ λίγο να προσμένης τους βαρβάρους του Καβάφη

Μ’ όση δραματικότητα κι αν σου το περιγραφή,

γιατί επιτέλους είν’ μια ελπίδα η προσμονή σου

πως έστω κι’ αυτοί οι βάρβαροι θ’ αλλάξουν πια την ζωή σου.

Δραματικό είναι τίποτα να μην προσμένης,

μ’ άδεια τα χέρια, την καρδιά, να μένης,

ξένος σ’ ερημικό δρομάκι ξένο

σαν φύλλο του φθινόπωρου απ’ τον άνεμο ριγμένο

και να κυτάς τριγύρω αφαιρεμένα

αυτά τα τόσα πράγματα τα ξένα,

να μην αναγνωρίζης τη φωνή σου,

ναχη κοπή του κόσμου τους κάθε δεσμός μαζί σου

και το χειρότερον απ’ όλα ακόμα,

να μη βλέπης τη λύση στο χώμα,

τη λύση που εμπιστεύονται και άρπουν οι απελπισμένοι,

να μην ξέρης αν δεν σου είναι το ίδιο κ´ οι τάφοι ξένοι.

ΝΥΧΤΕΣ

Καλά, θ’ απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου

η μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι,

και θα μπορέσεις ύστερα να πας

σε κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.

Όμως όταν τελειώσουν όλα

τα θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,

και πουν οι φίλοι καληνύχτα,

και πρέπει να γυρίσεις πια στο σπίτι, τι θα γίνει;

Το ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη

σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια,

Θα ‘σαι μονάχος.

Και τότες θα λογαριαστείτε.

Θες ή δε θες θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε.

Θα ‘σαι μονάχος

κι ανυπεράσπιστος απ’ τα θέατρα και τα κέντρα,

κι απ’ τη δουλειά σου και τους φίλους.

Σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.

Θά ‘ρθεις, δεν γίνεται. Είν’ τόσο σίγουρη γι’ αυτό, και περιμένει.

Είναι στο σπίτι και σε περιμένει.

ΝΕΥΡΟΠΑΘΕΙΑ

Συγχώρεσέ με, φίλε μου,

που ενώ είχαμε μαζί,

σαν από κάποια συμφωνία μας μυστική,

κινήσει για τη νευροπάθεια

κ’ είχαμε προχωρήσει κι’ αρκετά

στα σκοτεινά της μονοπάτια θαρρετά,

έδειξα τόσην εγώ αστάθεια

που την αποφύγα και σ’ άφησα μονάχο

να γίνω οικογενειάρχης νουνεχής,

ενώ να εσύ τι συνεπής

έγινες πρώτης τάξεως

νευροπαθής.

Ντράπηκα που σ’ αντίκρυσα

προχτές στον δρόμο

με τον σταυρό της μοίρας της γενιάς μας

στον κοκκαλιάρικο ώμο,

σ´ όλη τη φόρμα σου,

στο πλέριο φτάξιμό σου.

Είχε το βλέμμα σου που μούρριξες

μεγάλη δόση, βέβαια, θρίαμβο

μα ωστόσο διάβασα με πόνο στη γωνιά του

κάποιου κρυφού παράπονου τον ίαμβο,

γι’ αυτό σου λέω πως ντράπηκα.

Σε γέλασα, καλέ μου φίλε, και συγχώρεσέ με,

αν και, για να με ειλικρινής,

-μην υποθέσης που στο λέω για παρηγόρια-

δεν ξέρω, αλήθεια, κι ορισμένως,

ποιος απ’ τους δυο είν’ ο γελασμένος.

ΑΛΓΕΒΡΑ

Λοιπόν, τολύσες τόσο απλά

το πρόβλημά σου, φίλε μου.

Κι’ όσο που σκέφτομαι πως στο γυμνάσιο

δεν τα κατάφερνες καθόλου στα προβλήματα.

Αλήθεια πως δεν είναι τα σχολεία

μα η κοινωνία που τ’ απονέμει τα βραβεία.

Εγώ ο κουτός, ο πρώτος σας στις άλγεβρες,

πούχα γραμμή πάρει όλα τα αριστεία,

έκανα μια καταγραφή περίεργη

μ’ άγνωστους χίλιους δυο

που μου τα μπέρδεψαν.

Ενώ τι θετικός εσύ!

Ένα άγνωστο κατέγραψες μονάχα,

τον κεντρικό πυρήνα της δικής μου εξισώσης,

το πρώτο προαπαιτούμενο,

την πέτρα του σκανδάλου.

Κι ήταν το πρόβλημα σου τέτοιο, μάλιστα,

που ούτε χρειαζόταν να το λύσης

ως προς αυτόν τον άγνωστο.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Στην ψυχή της άγιας αδερφής μου

Δεν λέω Θέ μου, δεν είν’ όμορφος ο κόσμος Σου,

δεν ξέρω τις δικές Σου απόψεις για το ζήτημα,

δεν ξέρω αν μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση,

όμως επίτρεψέ μου ταπεινά

να κάνω κάποια παρατήρηση

λιγάκι δημοκρατικά

όπως τόσον ορθά

μας έμαθαν οι πιο σοφοί συνάνθρωποί μας:

Ανεξαρτήτως άλλων επιφυλάξεων

κι άλλων σημείων συζητησίμων

δεν δέχεται αμφισβήτηση, θαρρώ, το πως

(πράμα π’ αυξάνει διηνεκώς

το χρέος της θλίψης της ανθρώπινης)

η σύντομη χαρά των ερχομών μας, Θέ μου,

δεν είν’ ουδόλως αρκετή να ισοσταθμίση

την άμετρη κι’ ατέλειωτην

οδύνη των αναχωρήσεων.

ΣΤΙΓΜΕΣ 1958

ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗ

Δεν ξέρω πως έγινε

και περιπλεχτήκαμε τόσο πολύ

με τόσες σκέψεις κ’ έγνοιες και προβλήματα

που να μη μπορούμε πια

να πάρουμε ένα σπόγγο

και να τα σβήσουμε λίγη ώρα

απ’ τον πίνακα του κουρασμένου μας μυαλού.

Δεν ξέρω πως αυτό το μυαλό

δεν έχει πια πόδια ν’ απλώσει στην ανάπαυση,

δεν έχει στενά παπούτσια να πετάξη

μ’ ανακούφιση το βράδυ μακρυά,

δεν έχει βλέφαρα να κλείσουν τα μάτια του,

δεν έχει στόμα για χασμουρητό.

Εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο

το κρατάν άγρυπνο και τ’ ανακρίνουν οι αστυνομικοί

με το ηλεχτρικό φανάρι καρφωμένο στο πρόσωπό του.

Όλα μπορούν να υπάρξουν,

η θάλασσα μπορεί να υπάρξη

κι όμως εμείς δεν μπορούμε

να καθήσουμε στο βράχο

και να την κυτάξουμε σαν πριν

πλατειά, χωρίς αιχμή, χωρίς σκέψη.

Όλα μπορούν να υπάρξουν

κι όμως εμείς δε μπορούμε πια να συγκεντρωθούμε

σε μια κάποια μικρούλα, νοσταλγημένη ανάπαυση.

ΠΡΟΧΕΙΡΟΤΗΤΕΣ

Πήραν πρώτα τα μέτρα μας

για να μπορούμε να φοράμε παπούτσια,

για να μπορούμε να μιλάμε αναλόγως,

για να μπορέσουμε να αφομοιωθούμε;

Όχι.

Βλέπετε, λοιπόν, τι προχειρότητες;

Να πης δεν ήξεραν;

Αντιθέτως, ήξεραν πολύ καλά

τι ανόητα παιδιά θαπαιζαν μέσα μας,

ήξεραν πολύ καλά

με τι αισθήματα μας παραγέμιζαν,

τι καρδιά μας κούρδιζαν.

ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑΜΕ

Κουραστήκαμε να φυτεύουμε ανόητα άνθη,

κουραστήκαμε να διεκδικούμε μηδαμινές καλωσύνες,

να κουμπώνουμε σακκάκια,

και να εκθέτουμε επιφάνειες

σ’ έναν κόσμο που το φως του

ικανοποιείται σ’ αυτές,

που σταματά σ’ αυτές

κι’ αντανακλάται μ’ ελαφρή καρδιά.

Αν πρόκειται να συνεχίσουμε

πρέπει ν΄ανασκαφούν όλα απ’ την αρχή,

πρέπει ν’ αλλάξη πολιτική ο ήλιος,

πρέπει να μη γυαλίζη πια

τα χρυσά κουμπιά των σακκακιών μας.

ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Πόσο μικροί είμαστε, παιδιά,

όσο κι αν κάποτες φαινόμαστε μεγάλοι,

από τα πόδια ως το κεφάλι,

μυαλό, κορμίν, αισθήματα, καρδιά.

Με τόση δα χαράν αναγαλλιάζουμε,

με τόση ελπίδα φτερουγάμε,

λατρεύουμε τον κόσμο για το τίποτα

και για το τίποτα μισάμε.

Τώρα σχεδιάζουμε την πιο σκληρήν εκδίκηση

και λέμε τι θα κάνουμε και λέμε

και να την άλλη τη στιγμήν αγνώριστοι

κλαίει ένα παιδάκι στη γωνιά και κλαίμε.

Σωρούς όνειρα πλάθουμεν ατέλειωτους,

να ρίξουμε τ’ αστέρια στην ποδιά μας,

μ’ αν τύχη και τα βρούμε ξάφνου ανάποδα

δεν μας πειράζει να καθήσουμε στ’ αυγά μας.

Στ’ αυγά μας κι’ όμως έτοιμοι οι λεβέντηδες.

Μια τόση προοπτικούλα να προβάλη

κι’ αρχίζουν να φουντώνουν πάλι τα όνειρα

και νάτο σκώνεται τ’ ανθρώπινο κεφάλι.

Πόσο μικροί είμαστε, παιδιά,

όσο κι’ αν κάποτες φαινόμαστε μεγάλοι.

ΜΟΙΡΑ

Εμπνευσμένο από στίχους του Λαπαθιώτη.

Τι μοίρα είχες, ψυχή μου ντελικάτη,

νάχης τον στίχο μονοπάτι.

Και μονοπάτι που δεν γνώρισε λειμώνα,

που δεν απάντησε στον δρόμο του ανεμώνα,

κι όλο γυρεύει ένα σημάδι

και ψηλαφά μεσ’ στο σκοτάδι.

Τι μοίρα νάχης μοίρα μαντζουράνας

π’ ούτε στολίζεται ούτε ανθίζει,

που αν δεν πονέση δεν μυρίζει.

Έθθα σου πω

Έθθα σου πω, Δροσούλλ’, ασ σ’ αγαπώ

τζ’ ας κλαίσιν τα γρουσά σου τα μματούδκια

τζ’ ας βκαίννουσιμ μισά ’που τογ καμόν

τα παραπονημένα σου λοούδκια.

Εσού ’σαι τα χαράματα του φου

που μολοούσιμ* μέραν τζαι ξιφώτιν*,

εγιώνι το σουρούππιασμαν. Λαλώ,

μ’ όπου τζαι νάν’ η νύχτα καρτερώ την.

Εσού ξεπεταρούιμ που πετά

τζ’ όπκοια βρεθούν ομπρός του αγαπά τα·

έντζαι δικλά* ποττέ πίσω να δει,

φιλιά μέ* λοβαρκάζει με μετρά τα.

Εγιώ ’μως λοβαρκάζω το φιλίν

γιατ’ εν είμαι τζ’ εγιώ ξεπεταρούιν

τζαι μεμ παραπονιέσαι τζαι κανεί,

μεν τρέμει τ’ όμορφόσ σου το σειλούιν.

Εσού ’σαι ’νας αθθός της λεμονιάς

τζ’ εγιώνι τ’ ολοτζίτρινολ λεμόνι (ν)·

εσού ’σαι παναΰριμ π’ αρκινά

τζ’ εγιώνι παναΰριμ που τελειώννει.

Έθθα σου πω, Δροσούλλ’, ας σ’ αγαπώ

τζ’ ας κλαίσιν τα μματούδκια σ’ ομπροστά μου.

Κάλλιον τωρά να κλάψουφ φανερά

παρά να κλαίσιν ύστερις κρυφά μου.