ΜΑΡΟΥΛΑ ΓΙΑΣΕΜΙΔΟΥ – ΚΑΤΖΗ

Η Μαρούλα Γιασεμίδου – Κάτζη γεννήθηκε στο χωριό Κοιλάνι της επαρχίας Λεμεσού. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού και στο Ανώτερο Εμπορικό
Λύκειο Λευκωσίας (Νεοκλέους). Σπούδασε με υποτροφία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως εκπαιδευτικός διδάσκοντας φιλολογικά μαθήματα. Πριν την εισβολή ζούσε με την οικογένειά της στο Βαρώσι και εργαζόταν στο Γυμνάσιο Θηλέων Αμμοχώστου.

Μετά το 1974 εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό, όπου εργάστηκε κυρίως στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη ως Βοηθός και στο Γυμνάσιο Καθολικής ως Διευθύντρια, απ' όπου και αφυπηρέτησε το 2000.

Από τα μαθητικά της χρόνια δημοσιεύτηκαν ποιήματα και πεζά της σε μαθητικά περιοδικά της εποχής, και στα ετήσια περιοδικά του Ανωτέρου Εμπορικού Λυκείου
Λευκωσίας (Νεοκλέους). Αργότερα στην Πνευματική Κύπρο, στη Λαογραφική Κύπρο, στο περιοδικό «Εθνογραφικά» του Πελοποννησιακού Λαογραφικού
Ιδρύματος, τ.14 Ναύπλιο 2009, αφιέρωμα για την Κύπρο, στην Νέα Αριάδνη, κλπ.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Κοιλάνι, το χωριό, η ιστορία και ο κόσμος του  (2005)
Της πολύπαθης Πατρίδας... Ποιήματα  (2006)
Προσκυνητάριον των Ιεροσολύμων  Έκδοση Ομίλου Κοιλανιωτών  (2017)
Της πολύπαθης Πατρίδας ΙΙ  Ποιήματα  (2018)

ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΙΙ  (2018)

ΑΓΙΑ ΜΑΥΡΗ

Αν αυτός ο γέρο πλάτανος

γείρει το κεφάλι του

θα προσκυνήσει το καμπαναριό της ψυχής.

Ο γλυκός ήχος

κάτω από τη φωτοσκίαση

στο παιχνίδισμα των φύλλων,

φιλτράρει το νόστο

και τα όνειρα

ταξιδεύουν στο βαθύ παρελθόν.

Στην αυλή,

όπου η λιτή κρεμμυδοσαλάτα στο πιάτο

έσμιγε με την οσμή του γιασεμιού,

και η μουσική μας νανούριζε γλυκά

ζωγραφίζοντας με απίθανα χρώματα

την ομορφιά της ζωής μας.

Ούτε που νιώσαμε τότε

πως οι στιγμές εκείνες

ήταν ό, τι ωραιότερο μπορούσε να μας τύχει

και ότι αυτά τα ασήμαντα

ταξινόμησαν για πάντα την εμβέλεια της σκέψης

και το βάθος των αισθήσεων.

ΠΑΡΑΜΥΘΙ

Φορτώσαμε στο πλεούμενο τις αποσκευές μας

και βαλθήκαμε να το ευθυγραμμίσουμε

στην ανατολή του ήλιου.

Η απόσταση δεν έλεγε να λιγοστεύει

και εμείς νυχθημερόν στο τιμόνι

λικνιζόμαστε στο αφρισμένο κύμα.

Σαν είδαμε την πρώτη ακτίνα

ορμήσαμε με ανακούφιση,

να εισέλθουμε στη σπηλιά του Απόλλωνα.

Αλλά στην είσοδο ένας φρουρός,

-λες και ήταν ο μεγάλος αδελφός -

που παρακολουθούσε διακριτικά την κάθε μας κίνηση,

απαίτησε να αποβάλουμε τις αποσκευές,

διαφορετικά μας απαγόρευε την είσοδο.

-  Μα αυτές είναι το πολυτιμότερο που έχουμε.

Τις κουβαλούμε χρόνια και χρόνια.

Μη μας ζητάτε τα αδύνατα.

Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτές.

-  Αν θέλετε να μείνετε με τις αποσκευές σας,

τότε να ξεχάσετε τη σπηλιά του θεού.

Η απόφαση ήταν οδυνηρή.

Απομείναμε στο καράβι μας,

ακολουθώντας μιαν άσκοπη πορεία,

συντροφιά με όλα τα μικροπράγματα

που αρνηθήκαμε να ρίξουμε στη θάλασσα,

ψηλαφώντας τα με τα δάκτυλα,

και απλώνοντας πάνω τους όλη την αγάπη,

που δεν θέλησε ο θεός να πάρει από μας.

Σε λίγο θα νυχτώσει και εμείς που γυρεύαμε το φως,

θα αντικαταστήσουμε την όραση με την αφή.

ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ

Αν αυτό το ηφαίστειο εκραγεί

γιατί του κλείσανε τον κρατήρα

που αναπνέει,

η λάβα του θα ζωγραφίσει

στην πλαγιά

τα πάθη του βρασμού

στα έγκατα της γης.

Τα ποιητικά σχήματα

μπορεί να είναι απολιθώματα εκρήξεων,

όπου οι μύδροι οριοθετούν

την εσώτερη πληγή,

ή την υπέρτατη κατάκτηση της ελευθερίας.

ΤΑΞΙΔΕΥΤΗΣ

Εκεί που όλη η σειρά περπατούσε

γραμμή πηγαίνοντας ο ένας πίσω από τον άλλο,

ξάφνου ο πιο λεβέντης μας

στάθηκε στην άκρη και δεν έλεγε να προχωρήσει.

Έτσι τον χάσαμε.

Εμείς συνεχίσαμε την πορεία μας

στα απλά και καθημερινά.

Και ποτέ δεν μάθαμε γιατί μας εγκατέλειψε.

Ίσως εκείνος έσμιξε με τον ουρανό.

ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΑ

Έμεινε η πίστη αιχμάλωτη

στη λαγκαδιά του ονείρου.

Έμεινε η νόηση πιστή

στης λογικής την κόψη.

Αν μοίρα θεωρείς

τις απρόβλεπτες συγκυρίες,

τότε ο πιο προβλεπτικός

έχει λιγότερο μερίδιο μοίρας.

Αν η ελπίδα δεν έχει ερείσματα λογικά,

είναι ψευδαίσθηση,

που υποθάλπεται από αναξιοπρέπεια.

Η ποιότητα πάντα υπερκαλύπτει την ποσότητα.

Η ποσότητα δεν εξυπακούει την ποιότητα.

ΟΙ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ

Οι ψυχές τους τριγυρίζουν ανήσυχες,

γιατί τα σώματά τους βρίσκονται στοιβαγμένα

κάτω από τη μαύρη γη,

χωρίς τον ψαλμό της αγάπης.

Στους ομαδικούς τάφους τους

ανάπαψη δεν θα βρουν οι αδικοχαμένοι μας.

Καρτερούν την αναγνώριση των οστών τους,

για να ταφούν ονομαστικά

ως είθισται,

με τον πρέποντα έπαινο,

και το θρήνο των δικών τους.

ΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

Αν «το ακριβό είναι το φτηνό»,

τότε και το δύσκολο είναι πιο εύκολο

αφού το ολόκληρο

δεν επιδέχεται εκπτώσεις

ή ίσες αποστάσεις

αλλά ταυτίζεται με το ορθό

και το δίκαιο.

Έτσι ο δρόμος προς αυτό είναι απλός.

Υποχωρώντας πιο πέρα

από τις άδικες υποχωρήσεις μας.

όταν οι άλλοι απιστούν στα όσα άδικα μας κρατούν,

το σημείο συνάντησης θα είναι το μηδέν στην πλευρά μας.

ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ II

Η επικοινωνία γίνεται με πολλή δυσκολία.

Οι δέκτες έχουν χάσει κάθε ευαισθησία

δεν βρίσκουν πια τη χαρά στη φωνή ή στο γέλιο.

Δυο μοναξιές πλάι — πλάι.

Μετρούν την απόσταση που έφερε ο χρόνος

που θα μπορούσε όμως και να την εξαφανίσει

καθώς τα κοινά είναι άπειρα.

Η ψυχή σε μονοπάτια νοερά,

κινείται στην ονειροπόληση του παρελθόντος.

Ή στη φαντασίωση γεγονότων που δεν ευτύχησε να ζήσει

και την απατηλή ελπίδα πως ο μακρύς ο δρόμος

είναι ακόμα μπροστά στη δημοσιά και περιμένει.

Το χέρι θέλει να απλώσει να χαϊδέψει,

τα χείλη θέλουν να μιλήσουν

αλλά δεν βρίσκουν τη δύναμη.

Το κέρασμα της αγάπης γίνεται με φειδώ.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Αν η χελώνα επιμένει να πετάξει,

το πάθημα της είναι γνωστό.

Θα πέσει να σπαράξει.

Αν παραβγεί με το λαγό στο τρέξιμο,

μπορεί να τον νικήσει,

σαν κείνος βαρυκοιμηθεί και δεν ξυπνήσει.

Αλλά μην απορήσετε εάν το σαλιγκάρι

στο τέλος διαδρομής το κύπελλο θα πάρει.

Αν τη χελώνα, το λαγό στο δρόμο θα νικήσει,

κολλώντας σε όχημα γοργό, χωρίς να κοκκινίσει.

Μην θλίβεσαι παλιόφιλε, κι αν αδικείς κανένα,

αυτά και σ’ άλλα μέρη γίνονται, στα μακρινά τα ξένα.

Η ΟΔΟΣ ΜΠΕΤΟΒΕΝ

Στην οδό Μπετόβεν, αριθμός 10,

στην Αμμόχωστο,

βρισκόταν το σπιτάκι μου,

πνιγμένο στις μυρωδιές

των λεμονανθών και των γιασεμιών.

Μέσα ξέχειλο από βιβλία,

από αγάπη κι αρμονία.

Στολισμένα τα έπιπλα

με τα κεντήματα της μάνας.

Εκεί φυλάγαμε

τα βιολιά και τις μουσικές του πατέρα.

Τώρα κείτεται ακατοίκητο.

Το περιβόλι ξεράθηκε, οι μυρωδιές σκορπίστηκαν.

Από μέσα το άδειασαν, όπως και την ψυχή μας.

Κι ούτε μια φωτογραφία από το παρελθόν δεν υπάρχει.

Ο πατέρας είχε πεθάνει, δεν μπορεί πια

να κατασκευάσει άλλα βιολιά, ούτε λαγούτα,

ούτε να μας παίξει τους σκοπούς του,

που πλημμύριζαν το σπίτι.

Η μάνα πέθανε

δεν μπορεί πια να μας πλέξει άλλα κεντήματα.

Σταμάτησαν οι πηγές της δημιουργίας.

Χόρτα και ακαθαρσίες, βρωμιές από ζώα

και φωνές φάλτσες από παντού.

Εκεί έμεινε και κατοικεί η αρπαγή, η ασχήμια

μαζί με τους παρείσακτους «ιδιοκτήτες».

Τόση αδικία Θεέ μου πως την ανέχεσαι;

Η ΟΥΣΙΑ

Η ουσία νοθεύτηκε

με επίθετα και τροπικά επιρρήματα.

Περισσότερη σημασία δίνεται

στα πώς και πού και γιατί,

παρά στο είναι.

Το κατηγορούμενο αμβλύνεται στα έξωθεν.

Η περισπούδαστη εμφάνιση εντυπωσιάζει.

Έστω και ακαλαίσθητη,

αλλά σαφώς εξεζητημένη.

Δεν μας νοιάζει το μέσα.

Υπερτερεί το περιτύλιγμα.

ΠΟΙΗΣΗ II

Και ξαφνικά

ανεβαίνεις στην κορυφή του Θαβώρ.

Ένδον δύναμη σου επιτρέπει να συνομιλείς

με αόρατες δυνάμεις.

Απορείς που ξέρεις να αποκρυπτογραφείς

τη θεϊκή σοφία

Έστω και αγράμματος.

ΑΝΟΙΞΗ

Το κίτρινο της αναθρήκας και του ασπάλαθου,

της ακακίας και της λαψάνας

προκάλεσαν προσκλητήριο ρίγος στις μέλισσες,

που έσπευσαν να φορτώσουν τα πόδια τους

με τη γύρη, για να ετοιμάσουν τις κηρήθρες

της προκοπής.

Το εκτυφλωτικό κίτρινο εκπέμπει

χρωματικά κύματα.

Τα έντομα μαγνητίζονται

από τη θωριά και μυρωδιά τους,

μεθυσμένα τριγυρίζουν αέναα

για να επικονιάσουν τα φυτά,

υπηρετώντας τη φύση στο πιο ιερό της παιγνίδι.

Άνοιξη, χρόνος, χώρος, ήχος,

θαλπωρή, χρώμα, αρμονία ήχου και χρωμάτων,

όραση, ακοή, όσφρηση,

σε πλήρη δράση.

ΒΙΟΛΕΤΑ

Κάτω από τα πράσινα φύλλα,

λεπτό άρωμα διαχέεται

μόνο για όσους έχουν δυνατή την όσφρηση.

Απαλό το χρώμα,

διακριτική η ομορφιά του,

δεν εντυπωσιάζει.

Συγκρατημένη πάντα η επιθυμία,

αφάνισε κάθε ίχνος αντίστασης του εγώ.

Την αδικία την αντέχει, αδιαμαρτύρητα,

αθόρυβα ψάλλει.

Υπομονή σε όλα τα δύσκολα.

Τα αυθόρμητα τα έχει χαλιναγωγήσει.

Πέτυχε τον απόλυτο αυτοέλεγχο.

Γραφικές παραστάσεις με φοβερές αντιθέσεις,

κορυφές, διακρίσεις,

ταπεινοσύνη, σεβασμός.

Αφανής, ακόμα και στα πολύ σημαντικά.

Το επικούρειο « λάθε βιώσας» στην πλήρη εφαρμογή

Κάτω από τα φύλλα, βρίσκεται μια σκιερή μοναξιά.

ΠΟΙΗΣΗ III

Η ποίηση είναι δέσμη φωτός

που διαλύει τα σκοτάδια.

Ουράνιος καταρράκτης

παρασύρει τα περιττά,

κρατώντας την ουσία,

που την αποδίδει με λόγο

Βάλσαμο αντισηψίας στις φλεγμονές.

0 ηδυσμένος λόγος οδηγεί την ψυχή,

στην δι' ελέου και φόβου κάθαρση.

Μαγικό ραβδί ανιχνεύει

όλες τις διαδρομές της αλήθειας,

που οδηγούν στη μέθεξη,

στην ύψιστη απόλαυση.

ΑΥΤΟΣ Ο ΔΡΟΜΟΣ

Αυτός ο δρόμος που μας πάει,

ίου μας περπατάει σημειωτόν,

σαν το δρόμο του τεστ κοπώσεως,

που δεν τον περπατούμε, αλλά μας περπατάει,

δε βγάζει πουθενά.

Δεν βλέπουμε τα δέντρα να τριγυρίζουν

γύρω από τον εαυτό τους,

αλλά μένουν στατικά.

Μας φόρεσαν τις παρωπίδες των αλόγων του αλακατιού,

κι όλο κοιτούμε μπροστά και περπατούμε.

Και περιμένουμε.

Μα ο δρόμος μας δεν έχει τέλος,

ο πρώτος κύκλος βρίσκει τον επόμενο,

κι εμείς ζούμε τη ψευδαίσθηση

της αέναης πορείας.

Αφιερώσεις Μνημόσυνα

Η ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Τα αγαπημένα πρόσωπα που φύγαν

άφησαν μετέωρες τις γραμμές επικοινωνίας.

Μονόδρομος η συνομιλία

αδιέξοδη η επίσκεψη.

ΑΟΡΑΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ

Φωνές γνώριμες

αγαπημένων προσώπων που έφυγαν,

συχνά απρόσκλητα κι απρόσμενα

σιγοψιθυρίζουν στην ακοή,

απόμακρες συνομιλίες και τραγούδια.

Η αγαλλίαση της επίσκεψης

και η θλίψη της απουσίας

μεγιστοποιούν τη νοσταλγία.

Διεισδύουν στο παρόν

σε μια άλλη διάσταση,

σε μια επικοινωνία καθαρά ενδότερη.

Τόσο ιδανικά προσωπική,

που δεν είναι δυνατή

ανάμεσα σε ζώντες.

ΣΤΗΝ ΑΜΑΛΙΑ

Είχε το χέρι μαγικό ραβδί, που σκόρπιζε την ομορφιά.

Είχε τη σκέψη κοφτερή σαν το μαχαίρι,

που οριοθετούσε τη δικαιοσύνη και άπλωνε την προσφορά,

ένα διαμάντι καθαρό και διαυγές, η μέσα γνώση.

Όλη η ζωή της μουσική και κάλλος, ταξινόμηση και ομορφιά.

ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Λυγερόκορμη λουσμένη μες στο φως,

με φωνή γλυκολάλητη.

το νανούρισμά σου ακόμα το ακούω στα αυτιά μου,

τα παραμύθια σου συνοδεύουν και τώρα τις μέρες μου,

Ερωτόκριτος, Χιώτισσα, Λιπέρτης.

ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ  (2006)

Τα εγκλωβισμένα

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ

Γυρνώντας από το ταξίδι

βρήκαμε στις αυλές μας κόσμο.

Ήταν τόσο καλοβαλμένοι στα σπίτια μας.

Είχαν αποκτήσει όλα τα δικαιώματα.

Εγκάρδια μας προσκάλεσαν στην αυλή τους.

Αρνηθήκαμε ευγενικά την πρόσκληση

του φιλόξενου «ιδιοκτήτη».

Αποχαιρετήσαμε νοερά τ’ αγαπημένα αντικείμενα

και τις ζωντανεμένες θύμησες.

Κατεβάσαμε τα κεφάλια

Μπρος στους  εαυτούς μας.

Για σπίτι μας έχουμε πια το ταξίδι.

Βαρώσι 1969

ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ

Οι αποστάσεις που μηδενίσαμε

παίρνουν σκληρή την εκδίκηση

του συγκερασμού τους,

προκλητικά κρατώντας

κομμάτια του σκορπισμένου εαυτού μας,

που εμείς άθελα ή με χαρά,

αφήσαμε να πιαστούν στη σαγήνη

της πρωτόγνωρης θέας

της ταύτισης του εγώ.

Μωσαϊκό ασυναρμολόγητο

κι όμως τόσο γνώριμο,

που αιμορραγεί η κάθε ψηφίδα

στο σημείο που ξεριζώθηκε

και που χωρούσε μόνο στην αρμονία.

Το ρολόι του χρόνου μετρά τα βήματά μας.

Η οικουμένη κτυπά στο αρμόνιο των αιώνων

συγχορδίες απόγνωσης.

Δεν πρέπει να κοπούν τα δάκτυλα

Κι αν ακόμα φαλτσάρουν.

Βαρώσι 1970

Της προσφυγιάς

ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ

α

Απ’ το πολύ ίο γύρισμα,

ρέμα το ρέμα,

φύγανε τα βράχια

φύγανε τα χώματα

και μείνανε να χάσκουν

στην άπειρη ερημιά μας

κουφάλες πέτρινες,

ανάγλυφοι άγριοι σχηματισμοί,

απ’ το περπάτημα του χρόνου

πάνω στο πρόσωπο της γης μας.

Αέρινη γάζα που τρεμοπαίζει στο φύσημα

γλυκολαλώντας ψιθύρους του μύρου σου

αποκαλύπτει από μέσα να λάμπουν

τα θαυμαστά και τα ατίμητα της φυλής.

β

Η ευθύνη του βράχου της ακρογιαλιάς

που τ’ αγριεμένα κύματα του σκάψανε τη μορφή.

Η ευθύνη της ελιάς που η κουφάλα της χωρεί

ολόκληρη την ιστορία του χωριού μου,

η ευθύνη της αλύτρωτης μοίρας,

της ασήκωτης κληρονομιάς της φυλής,

χαραγμένη στο μέτωπο τούτου του νησιού,

που τώρα στον εικοστό αιώνα

πήρε το προσκλητήριο της Ιστορίας,

να αντιπροσωπεύσει και πάλι

τη ψυχή  της οικουμένης

στο πιο ανθρώπινο παιγνίδι.

Τούτη η στεριά άνοιξε διάπλατα

τα χέρια στον ουρανό,

και ξαπλωμένη στο πέλαο

προσμένει την ευλογία του.

Τούτη η στεριά

άπλωσε τις πετρένιες ρίζες της

κάτω από την πελαγίσια ορμή,

και γαντζώνεται στη στήριξη της γης.

Κι ο κόσμος αφουγκράζεται το χρόνο,

που κτυπά τη θάλασσα

να ξεριζώσει τις πετρένιες ρίζες.

Και πιότερο λουφάζει και αφτιάζεται

Το μεγάλο κύμα της καταιγίδας.

Και βυζαίνει κρυφά την υπόγεια φλέβα,

έμβρυο κολλημένο στον ομφάλιο λώρο.

Η ώρα της γέννησης δεν έφτασε ακόμα.

Λεμεσός 26.4.82

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΔΗΜΕΝΗ

Μαργαρίτα μαδημένη,

στην ομορφιά σου δοκιμάστηκε

η δικαιοσύνη της γης μας.

Πέταλα οι νιφάδες  του φωτοστέφανού σου,

Λευκαίνουν το σεντόνι τ’ ουρανού

και κρύβουν

την αγωνία τns προσμονής.

Τώρα που τα βαλτονέρια

ετοιμάζονται να καταπιούν

τη Λευκή φωτοχυσιά σου

διακρίνουμε το ερωτηματικό

της θυσίας σου:

Στεγνώνει ο βάλτος

κι αν ακόμα τον σκεπάσουν

όλες τις μαργαρίτες της Άνοιξης;

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ

Τα ιδανικά μας μένουν χαραγμένα συνθήματα

στους γκρίζους τοίχους παλιών σπιτιών,

που ακόμα δεν έγιναν πολυκατοικία.

Μόνο εκεί θα βρεις την ιστορική τους πορεία.

Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται γι’ αυτά

όσο για το τούβλο που προεξέχει

ή για την τρύπα του παλιού τοίχου.

Η συνήθεια σε κάνει να μην τα βλέπει.

Ή να τα βλέπεις και να μη σου αποκαλύπτονται.

Σαν άγνωστη γραφή,

που την κοιτάζει μόνο ζωγραφιά,

αλλά αδυνατείς να τη διαβάσει.

Η σημερινή πράξη του δράματος

δεν τα περιλαμβάνει στο σκηνικό.

Κρίθηκαν τελείως  ακατάλληλα.

Ασύμβατα με την αρχοντιά

τη μεγαλοπρέπεια, την ευπροσηγορία.

Τόσο που μπορούμε να φθάσουμε

και σε παραχωρήσεις επικίνδυνες,

φτάνει να μην χαλάσουμε

τη χλιδή του σαλονιού μας.

Θεέ των Ελλήνων της Κύπρου,

γιατί μας μωραίνεις,

ήρθε η ώρα να μας απώλεσες;

1988

ΠΟΥΛΙ ΔΙΑΒΑΤΑΡΙΚΟ

Πουλί διαβατάρικο,

που στο μεσουράνημα τns μέρας,

τραγούδησες την ομορφιά και τη χαρά μας,

φόρα τη μαύρη σου φωνή και πες τη συμφορά μας,

και χάραξε τα παραπατήματά μας

στο βράχινο πρόσωπο της αλμυρολουσμένης γης μας,

για να τα βλέπουν χα παιδιά μας.

ΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥΝΤΕΣ

Η κάμπια που παρασιτεί στο φύλλο είναι πράσινη,

εκείνη ίου κορμού σκούρα.

Τι νοιάζεται για το χρώμα,

για το κούνημα του ανέμου,

για το ύψος ή την υγεία του φυτού;

Το δέντρο που κιτρίνισε

με τρύπια τα φύλλα και τον κορμό,

γροικά το ρυθμικό ροκάνισμα της σάρκας του,

με το δέος της αναμονής της φθοράς.

Οι κάμπιες  ποτέ δεν πέφτουν κάτω

από οίκτο στον τροφοδότη τους.

Γιατί να χαλάσουν την κατάσταση

που ευνοεί την ακμή τους;

Η ΠΛΑΣΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Η πλαστογράφηση της ιστορίας

δεν είναι καινούργια επιστήμη.

Πάντα στοχεύει να υπηρετήσει

τις σκοπιμότητες  σκοτεινών δυνάμεων.

Σήμερα η συσκότιση απαιτεί

να συγχιστούν οι εφιάλτες  με το Λεωνίδα,

ώστε τα παιδιά μας να τους δοξάζουν το ίδιο.

ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ

Τώρα κοιμήσου κάτω από ίο φεγγαρόφωτο

της προσμονής.

Το πάπλωμα που σε σκεπάζει

είναι η ασφάλεια της χειμερίας νάρκης,

που αγαλλιάζει νοσταλγικά  τη μορφή σου.

Οι κουρτίνες  απ’ τ' ανοιχτά παράθυρα

ανεμίζουν στην ερημιά σου ξέφρενα.

Ο ασκός του Αιόλου είναι ακόμα  ανοικτός 

Προθυμία υπήρχε μόνο για να τον ανοίξουν.

Τώρα ποιος  να τον κλείσει;

Συνθέσεις

ΑΣΜΑ

θαλασσοφίλητη στεριά ηλιολουσμένη,

η ομορφιά σου στάθηκε πικρή.

Σε πίκραναν σκληρά δικοί και ξένοι,

Πατρίδα μου μυριάκριβη αδικημένη.

Στα σπλάχνα σου κρατάς τη ρωμιοσύνη,

που αναβρύζει μύρο και ρυθμό,

με τη λαλιά σου μύριες μελωδίες,

τον πόνο σου για πάντα τον κεντάς.

Σπασμένα μάρμαρα, στη γη μας σκορπισμένα,

κολόνες, εκκλησιές βουβές, θλιμμένες,

άδειες κερκίδες, ρημαγμένα τα θέατρα

των Σόλων και της Σαλαμίνας,

η απαντοχή μας ακονίζεται στην αγάπη τους.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ

α

Πάει καιρός που καταργήσαμε την επιστολογραφία, πατέρα,

μα εσύ δεν κατέχεις από ηλεκτρονικά μηνύματα

Γι’ αυτό θα πρέπει να στα γράψω με τον παλιό μας τρόπο,

όπως  τότε που το ταχυδρομείο

έφερνε τα γράμματα στο χωριό.

Άλλαξαν όλα στον τόπο μας, πατέρα,

Δεν θα τον αναγνώριζες με τίποτε.

Τα αμπέλια γέμισαν θάμνους

η γύρω περιοχή

δεν αντιβουίζει πια το τραγούδι των αγροτών

θαρρείς πως είναι απάτητη πια από ανθρώπινο πόδι.

Τα σπίτια ρήμαξαν. Παντού μοναξιά και εγκατάλειψη.

Εσύ που παθιαζόσουν για τον τόπο μας

που ποτέ δεν τον άφησες ούτε για λίγο,

που ποτέ δεν ταξίδεψες μακριά του

φοβούμαι πως δεν θα άντεχες την τόση ησυχία.

Προβληματισμοί

Ο ΓΥΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΡΕΣΤΗ

Στο πλοίο του γυρισμού,

τρισευτυχισμένος πια ο Ορέστης,

λικνίζεται στο φουσκωτό κύμα.

Η Ιφιγένεια τα κανόνισε όλα τόσο όμορφα.

Γιατί να μη γελάσει το Θόα,

που χρόνια την κρατούσε δέσμια;

Γιατί να αφήσει τη θεά να πίνει το αίμα αθώων;

Γιατί ο αδελφός της να μην νιώσει τη λύτρωση;

Φαίνονταν όλα τόσο ορθά, τόσο δίκαια.

Κι ύστερα ποιος είναι αυτός

που όρισε στο Θόα

να θυσιάζει στη θεά ανθρώπους;

ποιος είναι αυτός που θα πει

ποιο το άδικο ή το δίκαιο.

Η Ιφιγένεια γονατιστή δέεται μπροστά στο ξόανο της θεάς

Η αμφιβολία την κατατρώει.

ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ

Οι Φαραώ κοιμούνται μακάριοι,

τυλιγμένοι τις χρυσές προσωπίδες τους

και στους σοφούς παπύρους.

Δούλοι και σκεύη και άρματα

τοποθετήθηκαν με προσοχή

για να εξασφαλίσουν στους άνακτες

την άνεση και μετά θάνατον.

Η μεγαλοπρέπεια των εγκοσμίων

μεταφερμένη στους σκοτεινούς θαλάμους

των πυραμίδων, φαντάζει τόσο μάταιη.

ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ

Περάσαμε τις συμπληγάδες με τα φτερά γερά,

κι ορμήσαμε στο πέλαγο φουρτουνιασμένο,

μόνοι.

Ακονίσαμε τη σκέψη μας στο ουράνιο πετροβούνι.

Ένας ο πόνος κι ο καημός μας:

Να βρούμε το χρυσόβουνο και κει το φωτοδέντρι.

Να βρούμε τη βαθιά πηγή και το μακρύ ρυάκι,

και το γλυκόλαλο πουλί στην κάψα της ημέρας,

να δούμε ν’ αγναντέψουμε της χαραυγής το γέλιο.

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ

Το γιασεμί

με μεταφέρει

στην τρυφερή ηλικία

των φθινοπωρινών πρωινών

της Λευκωσίας.

Με το άνοιγμα της πόρτας

οι πνεύμονες  γέμιζαν μυρωδιά

που την κρατούσαν για ώρες.

Ενισχυμένες

παίρναμε το δρόμο

καθημερινά

γλυκομιλώντας  για χίλια πράγματα

με τη φίλη

που μοιραζόμαστε τη μια ώρα της διαδρομής.

Γύρω μας ποδήλατα, λίγα αυτοκίνητα,

άνθρωποι που έτρεχαν για τις δουλειές τους

Άγγλοι στρατιώτες

με τα πράσινα και κόκκινα σκουφιά οι απαίσιοι,

Τούρκοι επικουρικοί, άξεστοι

τρομοκρατούσαν τους περαστικούς

ζητώντας μας τις ταυτότητες

και πότε ανακατεύοντας τις τσάντες μας

για κανένα φυλλάδιο.

Η καταπίεση

στην πιο ανέμελη ηλικία.

Αναπνέαμε την ομορφιά του γιασεμιού

ανακατεμένη με την μπόχα του κατακτητή,

όταν καταγράφαμε στην κενή μας πλάκα

τη δολιότητα του ισχυρού

κόντρα στη λεβεντιά.

ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟΝ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ  (2017)

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ

ΜΑΡΟΥΛΑΣ ΓΙΑΣΕΜΙΔΟΥ ΚΑΤΖΗ: ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟΝ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ, ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΑΡΚΕΣ  (Απόσπασμα)

ΤΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ

Τα Προσκυνητάρια είναι ένα λαϊκό λογοτεχνικό είδος που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε κατά τον 17ο κυρίως αιώνα, ενώ υπάρχουν και ελάχιστα από προηγούμενα χρόνια, καθώς και νεότερα του 18ου και 19^ου αιώνα. Σχετίζονται με την «Ιερή Αποδημία», ήτοι το ταξίδι - προσκύνημα

και βάπτιση στον Ιορδάνη ποταμό, στους Αγίους Τόπους, «το χατζηλίκι».

Είναι συνήθως ποιητικά, αλλά και πεζά κείμενα, ταξιδιωτικού χαρακτήρα, με λεπτομερείς περιγραφές για το ταξίδι προς και από τους Αγίους Τόπους. Μέσα από τα χειρόγραφα αυτά ή και τα έντυπα κείμενα προβάλλονται με λεπτομέρειες όλα τα Άγια Προσκυνήματα. Απευθύνονται στους Ορθόδοξους Χριστιανούς και παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τους σταθμούς και τους Ιερούς Ναούς, που έχουν να επισκεφθούν. Στολίζουν _ m Προσκυνητάρια με την ανάλογη εικονογράφηση από τα πιο χαρακτηριστικά

Προσκυνήματα. Τα περισσότερα φέρουν την υπογραφή του συγγραφέα, αλλά υπάρχουν και Προσκυνητάρια αγνώστων συγγραφέων. Έχουν συνήθως γλώσσα κατανοητή και απλή και έτσι γίνονται προσιτά στους προσκυνητές κάθε μορφωτικού επιπέδου. Κοινό σημείο όλων είναι ο μεγάλος πόθος να επισκεφθούν τους Αγίους Τόπους και να γίνουν χατζήδες. Να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους και να αξιωθούν να εισέλθουν εις την αιώνιον βασιλεία των Ουρανών. Η λεπτομερής περιγραφή των προσκυνημάτων και η εκ βαθέων παρουσίαση των συναισθημάτων του ποιητή κατά την επίσκεψη στα ιερά μέρη, έρχεται να επιστεγάσει την ίδια την επίσκεψη. Θεωρεί ότι οφείλει να πληροφορήσει όλους τους Χριστιανούς, και εκείνους που μπορούν να επισκεφθούν, αλλά και όσους δεν έχουν τη δυνατότητα της επίσκεψης τι έχουν να δουν και να θαυμάσουν.

Από το ήμισυ του 18ου αι. τα χειρόγραφα περιορίζονται τελείως ενώ

κυκλοφορούν τα έντυπα σε μικρό μέγεθος, εύχρηστα και προσιτά στην

τιμή. Περιγράφουν με ακρίβεια τα διάφορα εντυπωσιακά μνημεία που

επισκέπτονται και παρέχουν πλήθος πληροφοριών γι αυτά και για την

περιοχή. Ακόμα διανθίζουν τις περιγραφές τους με θρύλους και παραδόσεις, με ήθη και έθιμα των διαφόρων τόπων και φυλών, καθώς και για

τη δράση της Αγιοταφικής Αδελφότητας. Όλα αυτά αποτελούν πολύτιμες

πηγές, για την έρευνα και τη μελέτη της ιστορίας της περιοχής.

Προσκυνητάρια αναφέρονται πολλά. Αρχαιότερο θεωρείται εκείνο

του Ιερομόναχου Ανανία, του οποίου το χειρόγραφο βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου. Πρόκειται για τον κώδικα Mooacensis Graec. 346,

4, ο οποίος περιέχει το Προσκυνητάριο του Ιερομονάχου Ανανία. Το χειρόγραφο είναι γραμμένο από τον Κρητικό Ιερομόναχο Ακάκιο το 1634,

και αποτελεί αντίγραφο του αρχικού έργου του Ιερομόναχου Ανανία, το

οποίο γράφτηκε το 1608. Στο Προσκυνητάρι αυτό γίνεται για πρώτη φορά

αναφορά στη διάρρηξη του κίονα στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως κατά

την ημέρα του Αγίου Σαββάτου και το θαύμα της αφής του Αγίου Φωτός.

Δηλαδή καταγράφει το γεγονός αυτό 29 χρόνια μετά, αφού αυτό τοποθετείται ότι έγινε το 1579. Αυτό σημαίνει πως ο Ανανίας μάζευε στοιχεία στο μεταξύ από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα.

Το Προσκυνητάρι του Δαρκές αναφέρεται στο γεγονός της διάρρηξης του κίονα στους στίχους (354 - 360). Το ταξίδι του είχε πραγματοποιηθεί

το έτος 1589, μόλις δέκα χρόνια μετά, και έγραψε το ποίημά του όπως

ο ίδιος αναφέρει (στ. 2525 - 2526) το 1590. Επομένως το Προσκυνητάρι

του Δαρκές πρέπει να είναι από τα αρχαιότερα, και ο Δαρκές ίσως να είναι ο πρώτος από τους συγγραφείς των γνωστών Προσκυνηταρίων, που

έγραψε το μακροσκελές Προσκυνητάρι του σε έμμετρο λόγο το 1590.

Το ταξίδι, αναφέρει ο ίδιος ο ποιητής ξεκίνησε την Καθαρή Δευτέρα,

από το λιμάνι της Αμμόχωστου. Από μια ειδική έρευνα ταιριάζει η Καθαρή Δευτέρα να είναι του έτους 1589 που συμπίπτει με τις 16 Φεβρουάριου. Στα Ιεροσόλυμα κατά δική του αναφορά έφτασε την Τετάρτη στις 11 ή την Πέμπτη στις 19 του Μάρτη. Τη Μεγάλη Δευτέρα, που τοποθετείται στις 30 Μαρτίου, ο ποιητής με τη συντροφιά του πραγματοποίησαν το ταξίδι στον Ιορδάνη ποταμό, όπου κατά το έθιμο βαπτίστηκε στα νερά του Ιορδάνη και απέκτησε τον τίτλο του Χατζή. Αυτός εξάλλου ήταν ο διακαής του πόθος.

Ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις στη Νεκρά Θάλασσα και μετά τη

Μεγάλη Τετάρτη στη Βηθανία. Η Μεγάλη Τετάρτη συμπίπτει με την πρώτη Απριλίου. Την Μεγάλη Πέμπτη, στις 2 Απριλίου, βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα και παρακολούθησε την ακολουθία του Νιπτήρος. Τη Μεγάλη Παρασκευή 3 Απριλίου έλαβε μέρος στην Ακολουθία των Παθών. Πολλοί

έμειναν διανυκτερεύοντας στην εκκλησία της Αναστάσεως για να δουν

την αφή του Αγίου Φωτός, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το Μεγάλο

Σάββατο παρακολούθησε τη λειτουργία και την αφή του Αγίου Φωτός. Το

Πάσχα εκείνου του έτους ήταν στις 5 Απριλίου και μάλιστα συνέπιπτε με

το Πάσχα των Καθολικών στ. 2199-2200

Το ότι το ταξίδι πραγματοποιήθηκε το έτος 1589 ταιριάζει και με την

επιστροφή του, που ο ίδιος την αναφέρει στις 23 Απριλίου. Ξεκίνησαν

την επιστροφή τους την Τρίτη της Λαμπρής δηλ. 7/4 και έφτασαν στην

πόλη Ραμάλα την ίδια μέρα. Προχώρησαν για την Τρίπολη του Λιβάνου

που χρειάστηκαν 2 μέρες ταξίδι. Στην Τρίπολη περιπλανήθηκαν για 10 μέρες, λόγω κακοκαιρίας. Είναι φανερό ότι μπήκαν στο καράβι της επιστροφής από την παραλία της Τρίπολης στις 19 ή 20 του Απρίλη. Την άφιξή του στην Αμμόχωστο την περιγράφει με συγκίνηση και μεγάλη νοσταλγία, στις 23 Απριλίου, εορτή του Αγίου Γεωργίου, που θα πρέπει να ήταν ημέρα Πέμπτη. Συνολικά το ταξίδι εκείνο κράτησε 67 ημέρες. Η Μεγάλη Εβδομάδα καλύπτει τις μέρες Μεγάλη Δευτέρα 30 Μαρτίου και το Άγιο Πάσχα στις 5 Απριλίου.

ΚΟΙΛΑΝΙ   ΤΟ ΧΩΡΙΟ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ  (2005)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

(Απόσπασμα από Μαρούλα Γιασεμίδου – Κάτζη)

.../...

Λόγω του γεγονότος ότι τα ιστορικά στοιχεία για το Κοιλάνι είναι ελάχιστα, περιοριστήκαμε σε εκείνα για τα οποία βρήκαμε πηγές και

μπορούσαμε να τα τεκμηριώσουμε.

     Έγινε συνειδητή προσπάθεια και το επιδιώξαμε να δώσουμε την

εικόνα της ζωής του χωριού, όπως διαμορφώθηκε στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, σ' όλα τα χρόνια της αγγλοκρατίας και στα χρόνια της ανεξαρτησίας που συμπίπτουν και με την παρακμή της υπαίθρου. Οι ασχολίες των κατοίκων, ανδρών και γυναικών, δίνουν το βαθμό της εργατικότητας, της υπομονής και της πίστης πως ο άνθρωπος ξεπερνά τη μοίρα του με την εργασία, που τελικά την ταυτίζει με τη ευτυχία, γιατί με κείνη οδηγείται προς την πραγμάτωση του σκοπού του. Και όσο το όνειρο γίνεται πραγματικότητα τόσο και η ψαλίδα που χωρίζει την επιθυμία από το όνειρο μικραίνει. Και όνειρο ήταν και είναι πάντα η μόρφωση, η βελτίωση της ζωής, η πρόοδος.

     Δεν είναι τυχαίο ότι τα κεφάλαια που αναφέρονται στις εργασίες των κατοίκων ανδρών και γυναικών, στις αγροτικές, στις εμπορικός

δραστηριότητες τους, στις τέχνες και τους τεχνίτες της εποχής από

τον καιρό της τουρκοκρατίας μέχρι και την ανεξαρτησία καλύπτουν

ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου. Καλύπτεται ο τρόπος ζωής παλαιότερων εποχών, η εφευρετικότητα των κατοίκων η νοοτροπία ή η αφανής παράδοση, που αυθόρμητα αναπαραγόταν και μεταφερόταν στις επόμενες γενιές, εμπλουτισμένη με νεότερα στοιχεία, μέσα από την ανάγκη να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν πολλά καθημερινά ή απρόσμενα προβλήματα. Καταγράφεται ακόμα η πείρα και η σοφία, που δημιουργείται από τη μακρόχρονη παρατήρηση και εκείνος ο τεράστιος πλούτος γνώσεων και εμπειριών που συνιστά την πολιτιστική μας κληρονομιά.

     Προβάλλεται ακόμα ο τρόπος συμπεριφοράς και οι στάσεις ζωής

σε διάφορα γεγονότα, στις ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές, στις

ώρες της μεγάλης ανάγκης και της δυστυχίας. Καταβάλλεται προσπάθεια να ανιχνευτούν οι κοινωνικές δομές και οι μεταξύ των ανθρώπων

σχέσεις, η αλληλεγγύη ή η ανταγωνιστικότητα των κατοίκων, η άμιλλα

για την προκοπή των παιδιών τους, η ικανότητα να ξεπερνούν όλα τα

εμπόδια και να τα νικούν. Φωτίζονται πολλές πτυχές της ζωής που σε

κείνους τους καιρούς λειτουργούσε υπακούοντας πάνω σε κοινούς

άγραφους νόμους, που αυθόρμητα όλοι ακολουθούσαν. Ο κοινωνικός

έλεγχος ήταν ρυθμιστικός παράγοντας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής

και της εξέλιξης.

     Μέρος του βιβλίου αναφέρεται στα εμπορικά καταστήματα που

διέθετε το χωριό, στις μικρές βιοτεχνίες, στα κυβερνητικά γραφεία,

στους νερόμυλους και αλευρομηχανές και σε όλα εκείνα τα στοιχεία

που το κατέστησαν για πολλά χρόνια το εμπορικό και διοικητικό

κέντρο της περιοχής.

     Κάποια κεφάλαια καλύπτουν την ύδρευση του χωριού, θέμα εξαιρετικής σημασίας που θα άξιζε μελλοντικά να μελετηθεί ιδιαίτερα, το φωτισμό των δρόμων σε καιρούς που δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα, τη συγκοινωνία με τις πόλεις και τα γύρω χωριά.

     Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ιστορία της εκπαίδευσης στο χωριό,

στις εκκλησίες, στα ξωκλήσια και στη θρησκευτική ζωή, όπως τη ζούσαν σε παλαιότερους καιρούς, καθώς και στους μεγάλους άνδρες που

αξιώθηκε να αναδείξει το Κοιλάνι, κατά την εποχή της τουρκοκρατίας

και του Διαφωτισμού.

     Δόθηκε, επίσης, σημασία στους Κοιλανιώτες, που έλαβαν μέρος σε

διάφορους εθνικούς αγώνες.

     Για τα τοπωνύμια γίνεται εκτενής αναφορά, αλλά το όλο θέμα χρήζει μεγαλύτερης μελέτης. Είναι ιδιαίτερης σημασίας η ανίχνευση της

προέλευσης της ονομασίας των διαφόρων περιοχών, καθώς αυτό συνδέεται με την ιστορία και τις περιπέτειες του τόπου και την ευφυία του λαού που ονοματίζει το καθετί.

     Ένα άλλο μεγάλο μέρος καλύπτει το λαϊκό πολιτισμό μας. Λαϊκή

αρχιτεκτονική, ιατρική, μαγειρική. Άλλο καλύπτει μέρος του πνευματικού μας βίου, όπως αυτός συμπυκνώνεται μέσα στις παροιμίες, στις δοξασίες, στα αινίγματα. Μια ελάχιστη καταγραφή δημοτικών τραγουδιών, προπάντων θρησκευτικών, αλλά και άλλων, ερωτικών, σκωπτικών, που απαγγέλλονταν ή τραγουδιούνταν με διάφορες ευκαιρίες, δείχνει τον πλούτο, που υπάρχει ακόμα και σήμερα, τη συσσωρευμένη ευαισθησία που ξεχειλίζει από τα γεροντικά χείλη, καθώς η μνήμη κεντρίζεται και με νοσταλγία στρέφεται στο παρελθόν και αναπολεί.

     Με λύπη διαπιστώνω πόσο αργήσαμε να ασχοληθούμε με αυτά

που κάποτε τα νομίζαμε φτωχικά και ασήμαντα μπροστά στην επιστημονική γνώση, στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία, μα που έχουν την ομορφιά του πηγαίου και του αληθινού, τη μυρωδιά του αγριολούλουδου με την ταπεινή φορεσιά, δίπλα στην ισχυρή οσμή και τη φανταχτερή επιδεικτική εμφάνιση του λουλουδιού του θερμοκηπίου. Ο λαός που εκφραζόταν μέσα σε αυτά τα τραγούδια φανερώνει μια ευαίσθητη ψυχή μια φυσική ικανότητα να πλάθει στίχους, κυριολεκτικά να διαλέγεται χρησιμοποιώντας το δεκαπεντασύλλαβο με καταπληκτική ευχέρεια και με αυτόν να εξωτερικεύει τη χαρά ή τη λύπη

του. Δεν έχω καταγράψει παρά ελάχιστα μοιρολόγια, ενώ θυμούμαι,

από την παιδική μου ηλικία, ότι το μοιρολόγι ήταν μια από τις πιο παλιές συνήθειες και η θρηνωδία του νεκρού από τις συγγένισες και τις

μοιρολογήτρες ήταν μια απαραίτητη τιμή και ένα είδος αυθόρμητου

λυτρωτικού λυρικού ύμνου.

     Από τα πολύ χαρακτηριστικά κεφάλαια είναι εκείνο που αφιερώνεται στη γυναίκα. Η γυναίκα της υπαίθρου διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο σε όλους τους τομείς της ζωής. Αξίζει να καταγραφεί και να διασωθεί η τεράστια συμβολή της στις γεωργικές δραστηριότητες που απαιτούσε η ζωή του χωριού σε κείνους τους δύσκολους καιρούς, αλλά και η προσφορά της στα του οίκου της.

     Η νοικοκυροσύνη της κάλυπτε τις άπειρες καθημερινές δουλειές του

σπιτιού, αλλά επίσης και πολλές άλλες που απαραίτητα επαναλαμβάνονταν περιοδικά για να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας. Το ζύμωμα του ψωμιού, το πλύσιμο των ρούχων, το κουβάλημα του νερού από τους λάκκους ή τις βρύσες, το ασπρόγιασμα των τοίχων και πέραν από αυτά το ράψιμο, το πλέξιμο, την υφαντική, το κέντημα.

     Τηρούσε πάντα με θρησκευτική ευλάβεια κάποιες συνήθειες και

έθιμα, που φρόντιζε να τα παραδώσει στις επόμενες γενιές, όπως

εκείνη τα παρέλαβε από τις προηγούμενες. Κάποιες στάσεις ζωής και

κάποιες άξιες, πραγματώνοντας έτσι ένα ύψιστο ρόλο, εκείνο του

φορέα του πολιτισμού.

     Τέλος, καταγράφηκαν δέκα παραμύθια από τα πολλά που μερικοί

χωριανοί θυμούνται. Δεν ξέρω πόσο αυθεντικά είναι, αν είναι παρεφθαρμένα ή διασκευασμένα. Το ότι όμως κάποιοι τα θυμούνται και τα διηγούνται με τόσο πάθος και τα αναπλάθουν ή μερικές φορές τα συνενώνουν και δημιουργούν άλλες παραλλαγές, δείχνει πως το παραμύθι υπήρξε ένα είδος πολύ δημοφιλές, που για δεκαετίες, ίσως και εκατονταετίες, αποτελούσε στα καφενεία και στις συγκεντρώσεις μια πηγή ψυχαγωγίας και διδαχής, κοινωνικής συναναστροφής, φρονηματισμού και μέθεξης.

     Σε όλο το βιβλίο καταγράφονται πλήθος ονόματα χωριανών που με

κάποιο τρόπο είχαν ή έχουν κάποια δραστηριότητα σημαντική στη

ζωή του χωριού. Είναι πολύ πιθανόν να έχουν παραλειφθεί και πολλά

άλλα, που δεν έτυχε να έχω προσωπική γνώση γι' αυτά ή δεν έτυχε να

έχω πλήρη στοιχεία. Ελπίζω πως τα κενά αυτά θα καλυφθούν μελλοντικά σε μια νέα προσπάθεια.

     Παρ' όλο που ενοποιήθηκε η ορθογραφία, έχουν κρατηθεί ορισμένοι

τύποι λέξεων έτσι όπως αναφέρονται ή γράφονται (π.χ. Μονογενούς

- Μονογενή).

     Η περιγραφή του περιεχομένου των φωτογραφιών ξεκινά από αριστερά προς τα δεξιά και ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις.

     Απολογούμαστε για τυχόν παραλείψεις. Απευθύνουμε θερμή παράκληση προς όλους τους συγχωριανούς που διαθέτουν συμπληρωματικά στοιχεία, να τα αποστείλουν στη διεύθυνση της συγγραφέως.

     Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση παραδίδω στην κυκλοφορία αυτήν την ταπεινή προσφορά μου στο χωριό μου και στην πολύπαθη πατρίδα μας.

     Ας θεωρηθεί, αυτό το βιβλίο, μια ελάχιστη προσπάθεια διάσωσης

της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μέσα στους δύσκολους καιρούς που

και πάλι διέρχεται ο τόπος μας.  

     Και μια τελευταία παρατήρηση:

     Η δημογραφική αλλαγή που συντελείται στα Κατεχόμενα, μετά το 1974, η αλλαγή των τοπωνυμίων, η επέμβαση στη φυσιογνωμία του

τόπου, η καταστροφή του πολιτισμού μας αποτελεί παραχάραξη της

ιστορίας μας και μάλιστα στον 21ο αιώνα, στον αιώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που με υποκριτική ευαισθησία και επιλεκτικά εφαρμόζονται από τους ισχυρούς της γης για να ευεργετούν τον κατακτητή, παρά τον αδικημένο.

     Ας ελπίσουμε ότι η πολιτισμένη Ευρώπη θα δει με συμπάθεια ένα μικρό νησί που εδώ και χιλιάδες χρόνια δίνει τον αγώνα της επιβίωσής του ενάντια σε τόσους κατακτητές και που κατάφερε μέχρι σήμερα να διατηρήσει την ελληνική του ταυτότητα, έχοντας επιδείξει ένα λαμπρό πολιτισμό.